ـــــــــکُمِـشـــــــــــــــــــــــــــ

چند شب پیش خبر جالبی از تلوزیون شنیدم: کامیونی که حدود پنجاه افغانی را به صورت قاچاق وارد کشور کرده بود توقیف شد. تا این‌جایش عادی بود اما نکته‌ی جالب در ادامه‌ی ماجرا بود: بیشتر این افغان‌ها با زبان انگلیسی آشنایی داشتند.
چند سال پیش نویسنده‌ای که به انگلستان مهاجرت کرده بود، در بیان دلیل مهاجرتش گفت: "می‌خواهم برای همه‌ی مردم دنیا رمان بنویسم بنابراین به انگلستان آمده‌ام تا یاد بگیرم به زبانی بین‌المللی فکر و احساس کنم ."
اگر اشتباه نکنم قدمت زندگی بشر امروزی را تا هفت ‌هزار سال تخمین زده‌اند. و خب بر همگان واضح و مبرهن است که انسان پنجاه سال اخیر با انسان شش‌ هزار و نهصد و پنجاه سال قبل به کلی متفاوت است. به نظر من مهم‌ترین تفاوت این دو انسان در ارتباطات است. ارتباط انسان قدیم با هم‌سایه، هم‌محل، هم‌روستایی، هم‌شهری و حداکثر با چند روستا و شهر مجاور بوده اما ارتباط انسان امروز با تمام جهان است.
بعضی معتقدند بشر امروز برای زندگی بهتر نیازمند ارتباط با همه‌ی جهان است و برای این ارتباط چاره‌ای ندارد جز عضویت در جامعه‌ی جهانی. روشن است که پیش‌فرض این عضویت، مفاهمه و پیش‌فرض مفاهمه، مکالمه است. یعنی انسان‌های امروز محکوم به داشتن زبان مشترکند.
وقتی کشاورز دوش‌خراطی بخواهد سیب‌‌زمینی‌اش را در تهران بفروشد زبان خونساری نیازش را رفع نمی‌کند و اگر بخواهد آن را در عراق و افغانستان بفروشد زبان فارسی هم برایش کافی نیست پس خود به خود به طرف زبانی فراگیرتر کشیده می‌شود. از طرفی فرزند او در مدرسه، فارسی می‌خواند و فارسی می‌نویسد تا بتواند به زبانی فراگیرتر از زبان مادری سخن بگوید و ارتباط وسیع‌تری برقرارکند او برای ارتباط بهتر با غیرهم‌زبانانش مجبور است زبان تفکر و احساسش را عوض کند. او حتی با انگلیسی هم آشنا می‌شود تا قابلیت لازم برای ارتباطات جهانی را کسب کند.
زبان خونساری مثل کاروان‌سراهای بین راهی و یا کلون‌های تزئینی روی درب‌ها یا سماورهای عتیقه‌ی دکان آقای شکر، می‌تواند کاربردی مطالعاتی و موزه‌ای داشته باشد اما انتظار زنده ماندن آن انتظاری بیهوده است. زنده ماندن زبان مستلزم کاربرد روزمره است و با هیچ دستور و بخشنامه و دلسوزی و داد و فریادی نمی‌شود آن را زنده نگه داشت.
گوینده‌ی اخبار ساعت دو می‌گفت در دنیا هفت هزار زبان وجود دارد که به سرعت در حال منسوخ شدن هستند. باید بپذیریم زبان ما هم یکی از آن‌هاست و دیر یا زود چیزی از آن باقی نخواهد ماند الا در کتاب‌ها و موزه‌ها. اما به نظر من مهم‌تر از زبان تفکر، اصل تفکر است. زبان‌شناسان می‌گویند زبان حامل تفکر و فرهنگ است یعنی هر زبانی، تفکر و فرهنگ خاص خودش را منتقل می‌کند اما هم‌آن‌ها می‌گویند برای انتشار فکر و فرهنگ‌تان مجبورید به زبانی همه‌فهم، فکر و تکلم کنید. به نظر من بهتر است به جای تلاش بیهوده برای حفظ زبان، اجازه بدهیم فرهنگ عمومی کار خودش را بکند. زبان بر بستر این فرهنگ تغییر خواهد کرد و آن‌چه را که نیاز بشر امروز است عرضه خواهدکرد.
...
هر وقت در گوشه‌ای از روزمرگی‌ها، پیرمرد بیکاری می‌بینم که نشسته و منتظر نگاه آشنایی است، به سراغش می‌روم و به حرفش می‌کشم. گوش دادن به موسیقی نوستالژیک زبان خوساری لذتی بیکران است. امتحان کنید.

پ.ن: خوانساری گویش است و در متن مسامحتا زبان فرض شده.